Zez

Zez (strabismus) jest to odchylenie gałki ocznej od osi w dowolnym kierunku. W związku tym wyróżnia się zez zbieżny, rozbieżny, ku górze, ku dołowi i skośny.

Zez jawny towarzyszący polega na tym, że kąt odchylenia jest stały, ruchom jednego oka towarzyszą ruchy drugiego, odchylenie może dotyczyć jednego oka lub być naprzemienne. Jest to najczęstsza postać zeza i rozwija się ona w przebiegu wad refrakcji, różnowzroczności, niedowidzenia. Leczenie polega na korygowaniu wady, niedowidzenia i ew. operacji na mięśniach okoruchowych.

Zez porażenny (in. nietowarzyszący) jest skutkiem uszkodzenia ośrodkowego lub obwodowego co najmniej jednego nerwu zaopatrującego mięśnie okoruchowe. Wśród objawów obecne są: dwojenie, kompensacyjne ustawianie głowy. Leczenie polega na zasłanianiu naprzemiennym oczu, stosowaniu szkieł pryzmatycznych, natomiast leczenie operacyjne możliwe jest nie wcześniej niż po roku leczenia zachowawczego (?).

U najmłodszych niemowląt okresowe "zezowanie" jest zjawiskiem fizjologicznym. Niemniej występowanie zeza po ukończeniu 2-3 miesięcy życia stanowi wskazanie do konsultacji okulistycznej!

Oczopląs (nystagmus) - niezależne od woli, powtarzające się, rytmiczne ruchy gałek ocznych.

Przesiewowe badania w kierunku zeza obejmują: test odblasków rogówkowych (test Hirschberga), test Bruckera, test zasłaniania (cover test).

test odbicia światła na rogówkach, zez zbieżny oka lewego, www.gponline.com

Przy podejrzeniu zeza przydatna jest ocena widzenia stereoskopowego (przy zezie upośledzonego) za pomocą specjalnych tablic (por. niżej.)

na obrazku ukryte jest pewne zwierzę... widoczne jedynie dla osób z zachowanym widzeniem stereoskopowym :)
źródło: www.pinterest.com

Okulistyka - podstawy

Na wstępie do okulistyki warto przypomnieć, że widzenie zbliżone do dorosłego człowiek osiąga po ukończeniu 1 rż., podczas gdy dorosły kształt oko przyjmuje dopiero ok. 18 rż.

Elementy badania okulistycznego u dzieci:

tablica Snellena,
http://www.amazon.com/Eye-Chart-Pediatric-Color

1) Badanie ostrości wzroku:

 a) u dzieci najmłodszych obserwacja reakcji na światło oraz fiksowania wzorku i wodzenia za światłem / przedmiotami
(odruch fiksacyjny wzrokowy rozwija się w 6.-10. tygodniu życia!!!)
W razie braku kontaktu wzrokowego i reakcji na uśmiech w 6.-8. tygodniu życia, dziecko należy skierować na konsultację okulistyczną!!!

b) u dzieci starszych wykorzystuje się tablice Snellena z optotypami dostosowanymi do wieku

Wynik podaje się w postaci ułamka d/D - licznik "d" to odległość, z jakiej widziany jest obiekt, mianownik "D" - odległość, z jakiej POWINIEN być widziany obiekt. Wynik prawidłowy to np.: V = 5/5 (lub 1,0).
V = 0 oznacza brak poczucia światła.

2) Stan refrakcji (siły łamiącej oka)
- badanie wykonuje się po porażeniu akomodacji (cykloplegia) i rozszerzeniu źrenic (mydriaza)
- dwie metody - ręcznie wykonywana skiaskopia (in. retinoskopia) - wykorzystywana u najmłodszych dzieci oraz zautomatyzowana refraktometria

3) Dokładna ocena przedniego odcinka oka - badanie w lampie szczelinowej (istnieje również możliwość zbadania dna oka).

4) Badanie dna oka - oftalmoskopia (preferowana metoda).
UWAGA - wziernikowanie pośrednie obuoczne z użyciem soczewki +20 lub +23 D jest jedynym zalecanym badaniem u wcześniaków i chorych z siatkówczakiem.

5) Pomiar ciśnienia śródgałkowego z użyciem różnego rodzaju tonometrów. Prawidłowe ciśnienie śródgałkowe waha się w granicach 9 - 21 mmHg (16 +/- 3 mmHg)

6) Badanie pola widzenia - badanie subiektywne, wymagające dobrej ostrości wzroku i współpracy pacjenta

7) Test czerwonych odblasków - odbicie światła od siatkówki - nieprawidłowy w zaćmie, siatkówczaku!

8) Test odblasków rogówkowych - ocena symetrii odblasku na rogówkach obu oczu służy do badania zeza

9) Test Brucknera - równoczesna ocena czerwonych odblasków i odblasków rogówkowych

10) Test zasłaniania (cover test) - ruchy nastawcze gałek ocznych po odsłonięciu sugerują zeza

WADY REFRAKCJI

Moc całego układu optycznego oka jest równa ok. 60,0 D (rogówka ok. 40,0 D + soczewka ok. 20,0 D).
Dioptria to jednostka miary zdolności zbierającej układu optycznego, jest równa 1/metr. Wartości dodatnie dioptrii oznaczają zdolność skupiania, a ujemne - rozpraszania.

Oko niemiarowe = oko z wadą refrakcji, układ optyczny nie ogniskuje promieni na siatkówce.

Nadwzroczność / hypermetropia / dalekowzroczność - promienie światła są skupiane POZA siatkówką, na której powstaje niewyraźny obraz. Może mieć charakter osiowy (mała gałka oczna) albo refrakcyjny (mała siła łamiąca).

U dzieci nadwzroczność może być wyrównana wzrostem siły łamiącej soczewki (aż do + 10,0 D!) - wówczas ujawnia się ona dopiero po porażeniu akomodacji (tzw. nadwzroczność ukryta).

Do korygowania nadwzroczności stosuje się soczewki skupiające (dodatnie).

Krótkowzroczność / myopia - promienie światła są skupiane PRZED powierzchnią siatkówki, na której powstaje niewyraźny obraz. Wada ta również może mieć charakter osiowy (długa gałka oczna) lub refrakcyjny (zbyt duża siła łamiąca). Krótkowzroczność dzieli się na małą (do 4,0 D), średnią (do 6,0 D) i dużą (> 6,0 D).
Do korygowania krótkowzroczności stosuje się soczewki rozpraszająca (ujemne). 

www.intropsych.com

Niezborność / astygmatyzm - odmienne załamywanie światła w różnych południkach gałki ocznej, skutek zmiany kształtu rogówki lub, rzadziej, soczewki. Do korygowania astygmatyzmu stosuje się soczewki cylindryczne, w połączeniu z soczewkami sferycznymi przy współistniejącej krótko- lub nadwzroczności.

Różnowzroczność - współistnienie różnych wad refrakcji lub różnego nasilenia tej samej wady w obu oczach. Jeżeli skutkiem różnowzroczności na obu siatkówkach powstają obrazy różniące się rozmiarem o 15-18%, wówczas dochodzi do centralnego wyłączenia jednego oka.