Siatki centylowe - WHO, OLA, OLAF...

Pora uporządkować wiedzę na temat siatek centylowych (obowiązujących w Polsce).

Siatki centylowe WHO

Siatki te stanowią narzędzie uniwersalne, obowiązujące na całym świecie. Powstały one w sposób nietypowy - na podstawie pomiarów antropometrycznych wykonywanych przez 5 lat w grupie 8500 dzieci z różnych stron świata. Dzieci te miały zapewnione optymalne warunki rozwoju począwszy od okresu prenatalnego, wszystkie były karmione piersią w okresie niemowlęcym, wszystkie były też oczywiście zdrowe. Po pięciu latach obserwacji uzyskano wyniki zaskakujące - dzieci z różnych grup etnicznych, z różnych rejonów świata (ze wszystkich kontynentów!) - rosły w niemal identyczny sposób!

Zatem - w projekcie tym nie zbadano jedynie rozkładu wartości pomiarów antropometrycznych w określonej populacji w danym czasie, ale skonstruowano siatki normatywnych wartości - w ten sposób powinny rosnąć prawidłowo rozwijające się, dobrze odżywione dzieci.

Zasadniczym mankamentem siatek WHO jest ich zakres wiekowy - do 5 roku życia. Dla starszych dzieci WHO rekomenduje zrekonstruowane siatki centylowe NCHS z 1977 (obejmują one dzieci z Afryki, Azji i Europy).

Zgodnie z opublikowanym na stornie WHO artykułem dotyczącym definiowania nadwagi i otyłości u dzieci, stany te rozpoznaje się na podstawie wskaźnika masy ciała, BMI - inaczej niestety w grupie dzieci młodszych (< 5 rż.), inaczej w grupie starszych:
BMI > 2 SD definiuje nadwagę, podczas gdy BMI > 3 SD - otyłość w grupie dzieci do 5 rż.
BMI > 1 SD (85 c) definiuje nadwagę, podczas gdy BMI > 2 SD (97 c) - otyłość u dzieci starszych.
(Z licznymi zastrzeżeniami, o których można przeczytać w publikacji: Defining obesity risk status in the general childhood population: Which cut-offs should we use?, International Journal of Pediatric Obesity 2010;5:458-60.)

Siatki WHO są dostępne na stronie WHO: http://www.who.int/childgrowth/standards/en/

Siatki centylowe OLA/OLAF

Siatki te zostały wygenerowane na podstawie danych uzyskanych w ramach dwóch projektów badawczych: OLA i OLAF. Badaniami objęto dzieci z całej Polski w wieku od 3 do 18 lat, dobrane w sposób losowy. Siatki zostały opublikowane w 2013 w artykule dostępnym (po zalogowaniu) na stronie: http://www.nestlenutrition-institute.org/country/pl/resources/Library/Free/standardy-medyczne/27_2013-wartosci_referencyjne_wysokosci_masy_ciala_i_wskaznika_masy_ciala_dla_oceny_wzrastania_i_stanu_odzywienia_dzieci_i_mlodz/Pages/Warto%C5%9Bcireferencyjnewysoko%C5%9Bci,masycia%C5%82a.aspx

Autorzy artykułu również rozważają właściwe punkty odcięcia dla rozpoznania nadwagi i otyłości. Jednoznacznie odrzucają 95 centyl jako granicę otyłości. Sugerują natomiast, że granice nadwagi i otyłości należy wyznaczyć oddzielnie dla chłopców i dla dziewcząt. O ile u chłopców granice nadwagi i otyłości pokrywają się z, odpowiednio, 85 i 97 c (jak w siatkach WHO), o tyle u dziewcząt - przebiegają o ok. 1 jednostkę BMI poniżej tych centyli.
Granice te są naniesione na siatki centylowe BMI.

Aby wprowadzić dodatkowy zamęt, obecnie obowiązujący podręcznik do pediatrii podaje tradycyjne punkty odcięcia: 85 i 95 c. Natomiast w nowym podręczniku gastroenterologii dziecięcej granice te różnią się w różnych rozdziałach (nie będę więc ich już przytaczać).

Podsumowując - właściwe wydaje się stosowanie siatek WHO dla dzieci do 5 rż oraz siatek OLA/OLAF u dzieci starszych. Granice nadwagi i otyłości trzeba wówczas również odczytywać z odpowiednich siatek BMI, zgodnie z intencjami ich autorów. W praktyce wydaje się to jednak o tyle trudne, że siatki OLA/OLAF nie są powszechnie dostępne. Ostatni akapit jest jednak jedynie niezobowiązującą opinią autora bloga :)